Nato
NATO (North Atlantic Treaty Organization) (Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı)
İkinci Dünya Savaşı8217;nın sona ermesini izleyen yıllarda Avrupa dengesinin bir türlü sağlanamaması ve özellikle
SSCB8217;nin çok üstün asker238; gücüne dayanarak tek yanlı girişimlere başlaması nedeniyle oluşturulan askeri savunma örgütüdür.
İkinci Dünya Savaşı8217;nın ve özellikle Avrupa8217;daki savaşın yükünü ağır bir biçimde SSCB çekmişti. 19 Ekim 1939 tarihli Türk-İngiliz-Fransız İttifakı koşulları uyarınca İkinci Dünya Savaşı sırasında tarafsız değil
savaş dışı kalmış olan Türkiye8217;yi savaşa girme konusunda ikna edemeyen Müttefikler
Doğu Cephesi8217;ni tümüyle SSCB8217;ye bırakmak zorunda kalmışlardı. Bunun sonucu olarak da önemli ölçüde Müttefikler tarafından donatılan güçlü ve kalabalık bir Sovyet ordusu Avrupa8217;nın içlerine dek ilerlemişti.
Amerikan-İngiliz ve Sovyet kuvvetleri arasında çıkan anlaşmazlıkların çözümü için toplanan Yalta Konferansı8217;nda
bir anlamda paylaşım yapılmış ve çeşitli ülkeler
değişik ülkelerin etki alanı olarak kabul edilmişlerdi. Ancak
Yalta8217;nın yapıldığı 350ubat 19458217;i izleyen aylarda da bu karşılıklı huzursuzluk devam etmişti.
ABD8217;nin atom bombasını kullanması ve nükleer tekele sahip olması bile
SSCB8217;yi Yalta paylaşımına uyma konusunda zorlayıcı olamıyordu. Örneğin
kendi etki alanının dışında kalmış olan Yunanistan8217;da iç savaş sırasında solcu güçleri desteklemesi ve Türkiye8217;den belirli taleplerle ortaya çıkması
SSCB8217;nin kendini çok rahat hissettiğinin göstergeleriydi.
Müttefiklerin ordularını önemli ölçüde terhis etmelerine karşılık
SSCB
ordusunu terhis etmemişti ve bu ordunun önemli bir bölümü Avrupa8217;da bulunuyordu. Savaş sonrasında dünyada barışı kuracağı ve koruyacağı umut edilen Birleşmiş Milletler de
işlevini yerine getirmekten çok uzak bir yapı içinde pasifize olmuştu.
350ubat 19488217;de Çekoslovakya Komünist Partisi8217;nin yaptığı darbe
Batı Avrupa8217;nın özgürlükçü demokrasileri için en ciddi uyarıcı oldu. 17 Mart 19488217;de
yani
Çekoslovakya8217;daki darbeden bir ay kadar sonra İngiltere
Fransa
Hollanda
Belçika ve Lüksemburg arasında 8ÜBrüksel Antlaşması8221; imzalandı. Buna göre
beş devlet
olası bir saldırı karşısında kuvvetlerini birleştirmeyi ve ortak davranmayı kabul ediyorlardı.
Brüksel Antlaşması
NATO8217;ya giden çizginin başlangıcıydı. Fakat bu beş devletin askeri gücü
muhtemel bir SSCB saldırısını durdurabilmekten çok uzaktı. ABD8217;nin yer almayacağı askeri bir ittifakın
fazla bir gücü olamazdı. ABD ise Avupa politikasına karışmama konusundaki geleneksel politikasından uzaklaşmış bulunuyordu. Sınırlarının bütünlüğünü korumak için
bir 8ÜAtlantik Duvarı8221; oluşturulmasından yana idi. İşte bu nedenle Nisan 19498217;da ABD
İngiltere
Fransa
Hollanda
Belçika
Lüksemburg
İtalya
İzlanda
Kanada
Danimarka
Norveç ve Portekiz arasında Kuzey Atlantik Antlaşması imzalandı. Antlaşmaya daha sonra Türkiye
Yunanistan
F. Almanya ve İspanya katıldılar.
NATO Antlaşması8217;na göre taraflardan birine ya da birkaçına yapılacak bir saldırı
üye ülkelerin tümüne yapılmış sayılacaktı. Fakat
aradan geçen yıllar boyunca
kimi esnek karşı saldırı anlayışları ortaya çıktı.1990 yılı başlarında SSCB ve Doğu Bloku ülkelerinde yaşanan baş döndürücü siyasal ve sosyal gelişmeler sonucunda sosyalist sistemin çökmesi
beraberinde NATO8217;nun karşıt gücü Varşova Paktı8217;nın da dağılmasını (350ubat 1991) getirdi.
ABD önderliğindeki yeni dünya düzeninde NATO8217;nun işlevinin sona ereceği düşüncesi
Körfez Savaşı (Ocak-350ubat 1991) ve Yugoslavya8217;nın dağılmasının ardından Sırpların Bosna Hersek Cumhuriyeti8217;ni haritadan silme çabaları (1992-1996) karşısında boşa çıktı. Örgüt üyeleri
her iki savaşa da caydırıcı bir güç olarak BM emrinde katıldı.
NATO
en azından bugünkü dünya konjoktöründe varlığı gerekli bir askeri örgüt olarak önemini korumaktadır. Askeri bir ittifak olmasına karşın
NATO8217;nun ekonomik yönü de gözardı edilemez. Gerçekten aynı ittifak zinciri içinde yer alan ülkeler arasında
ekonomik alanlarda da daha iyi bir diyalog ve işbirliği olanağının bulunması son derece doğaldır.